Αφιερώνεται σε αυτούς που έφυγαν, σε αυτούς που είναι και σε αυτούς που θα έρθουν

Η πολυπολιτισμική Αλεξανδρούπολη μέσα από το ποδόσφαιρο της αλάνας και της παρέας

( 1920-1974) Αφηγήσεις Ζωής- Παπαπαντελής Νικήτας

Αφιερώνεται σε αυτούς που έφυγαν, σε αυτούς που είναι και σε αυτούς που θα έρθουν.Άνθρωποι διαφορετικοί, συνάμα όμως ίδιοι, με κοινές πολιτιστικές αξίες, ήθος, εργατικότητα, πνεύμα προόδου και εξέλιξης. Αλεξανδρούπολη... αγέραστη πόλη».

Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους επώνυμους και ανώνυμους κατοίκους εν ζωή στην πόλη της Αλεξανδρούπολης για την ιδιαίτερη συνεισφορά τους μέσω των αφηγήσεων ζωής και των λοιπών ιστορικών τεκμηρίων.

Θέρμα ευχαριστήρια στον Δήμο Αλεξανδρούπολης και ιδιαίτερα στον Δήμαρχο κύριο Ιωάννη Ζαμπουκη, καθώς και τον Αντιδήμαρχο αθλητισμού και πολιτισμού κύριο Βουρδόλη Θεόδωρο, για την έκδοση του βιβλίο αυτού και την ένταξή του στην πλούσια γραπτή ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης της Αλεξανδρούπολης.

Ευχαριστώ τον εκδοτικό οίκο BlueOwl και την κυρία Σκαρλακιδου Φωτεινή για την εξαιρετική συνεργασία. Ευχαριστώ τους εξαιρετικούς εισηγητές της βραδιάς κυρίους Καραφύλλη Αθανάσιο, καθηγητή Παιδαγωγικού Τμήματος ΔΠΘ, Αγγλιά Θεόδωρο, νομικό και ζωγράφο, Μαλκίδη Θεοφάνη, Διδάκτορα κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, Πανταζίδου Ουρανία, υποπλοίαρχο Π.Ν. (ε.α.) και την εξαιρετική συντονίστρια της κυρία Δουλούδη Μαρία, φιλόλογο. Τέλος, όλους τους φίλους, συνοδοιπόρους που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση, τους τροβαδούρους της πόλης μας, οι οποίοι μας ταξίδεψαν με τις μουσικές τους νότες.

Κλείνοντας, ήταν μια ιδιαίτερη βραδιά για μένα, υψηλών συναισθημάτων και έντονης συγκίνησης. Μετά την έκδοση αυτή, το μόνο σίγουρο είναι ότι το επίπεδο προσωπικών μου αξιών και αρχών έχει εμπλουτιστεί. Επίκεντρο ο άνθρωπος, ο πολιτισμός και οι αξίες του !

Με εκτίμηση Παπαπαντελής Νικήτας

Κριτική προσέγγιση του βιβλίου

Στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές και ενδιαφέρουσες μελέτες που επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην ιστορικότητα του αθλητικού φαινομένου. Ωστόσο λείπουν εκείνες οι συστηματικές προσπάθειες που εκκινώντας από την ιστορία, δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στον εξαιρετικά σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε η αθλητική δραστηριότητα για την ενεργοποίηση διαδικασιών ‘συσσωμάτωσης’, πολλές φορές ετερόκλητων κοινωνικά και πολιτισμικά ανθρώπων και ομάδων.

Η καλογραμμένη ετούτη διερευνητική προσέγγιση δεν καλύπτει μόνο κάποια τέτοια κενά, αλλά δίνει και μια επιπρόσθετη προοπτική. Έχοντας ως πλοηγό την αθλητική δραστηριότητα και κυρίως την ποδοσφαιρική εκδοχή της, καταφέρνει να εξηγήσει τον καταλυτικό ρόλο που είχαν για την συγκρότηση της κοινωνίας της Αλεξανδρούπολης του περασμένου αιώνα (1920-1974)!

Έρχεται να φωτίσει ακολουθώντας μια μεθοδολογικά άρτια διαδρομή, αθέατες για το ‘πλατύτερο’ κοινό πτυχές του ποδοσφαιρικού φαινομένου καταδεικνύοντας τη συνεισφορά του στην διαμόρφωση της πολυπολιτισμικής διάστασης της πόλης. Ο ‘ζωντανός’ χαρακτήρας των αφηγήσεων, το φωτογραφικό υλικό καθώς και η αντιστοίχιση, η σύζευξη των σημαινομένων που αντανακλούν με μια ολοκληρωμένη θεωρητική ανάλυση, οδηγούν τον αναγνώστη σε μια συναρπαστική ‘βιωματικού’ τύπου εμπειρία!

Ο συγγραφέας, στο παράδειγμα ‘του ποδοσφαίρου της αλάνας και της παρέας’, με εύστοχο τρόπο αποκαλύπτει την διαμόρφωση ενός κοινωνικά και πολιτισμικά συγχρονισμένου βηματισμού, ο οποίος οδήγησε στη συγκρότηση μιας συλλογικής ταυτότητας! Θα ήθελα στον πολύ σύντομο σχολιασμό μου να σταθώ στον τίτλο αυτής της μελέτης.

Η αλάνα κατανοείται ως ένας δημόσιος ‘αδιαμόρφωτος’, (χωρίς δομικές παρεμβάσεις) υπαίθριος χώρος, εντός ή στα όρια του αστικού περιβάλλοντος. Σε έναν τέτοιο χώρο η ανέλιξη της οποιασδήποτε αθλητικής δραστηριότητας, εν προκειμένω δε της ποδοσφαιρικής, δεν έχει έναν κυρίαρχο τυπικό χαρακτήρα τόσο αναφορικά με τον χρόνο, με την διάρκεια, με τους ρυθμιστικούς και τους ρόλους ελέγχου, όσο και αναφορικά με τους κανόνες και τις ‘αθλητικές αξίες’ (κοινωνικές και ηθικές)!

Όλα αυτά σε τέτοιους χώρους λαμβάνονται φυσικά υπόψιν, αλλά ‘συν-διαμορφώνονται’σε έναν μεγάλο βαθμό από τους συμμετέχοντες/τις συμμετέχουσες!

Έτσι το εμπλεκόμενο υποκείμενο σε τέτοιες αθλητικές-ποδοσφαιρικές δραστηριότητες που δεν συντελούνται στο πλαίσιο ‘δομών καταναγκασμού’, έχει δυνατότητες ‘αυτοπραγμάτωσης’ η οποία και είναι θεμελιώδης προϋπόθεση συγκρότησης μιας ‘δημοκρατικής’ συλλογικής ταυτότητας.

Το ποδόσφαιρο ως μέρος μιας ‘παγκόσμιας κοινής κουλτούρας’ και κυρίως ως ‘παιχνίδι της αλάνας’, όπως με σαφήνεια φαίνεται στην μελέτη ετούτη, μπορεί να καθιστά αδρανείς πολλούς ενδεχόμενους εθνικούς ή επιμέρους κοινωνικούς/πολιτισμικούς περιορισμούς, που μπορεί να εμποδίζουν κάποιους, κάποιες να συμμετάσχουν στην κοινή ζωή μιας πόλης, να δραστηριοποιηθούν στο δημόσιο χώρο και να συν-διαμορφώσουν μια συλλογική ταυτότητα.

Ως δραστηριότητα της αλάνας’ συντελεί στην αφομοίωση κοινωνικών και πολιτισμικών ετεροτήτων οι οποίες σε έναν τέτοιον ‘δομικά χαλαρό’ κοινωνικό χώρο δεν εμφανίζονται ως ανελαστικά, αμετάβλητα και σταθερά εμπειρικά δεδομένα, παρά ως δυναμικές και μεταβαλλόμενες έννοιες!

Διαβάζοντας την μελέτη ετούτη που την διακρίνει μια έντεχνη παραστατικότητα, ο αναγνώστης/η αναγνώστρια δίχως να καθηλώνεται στο ιστορικό παρελθόν, το διαπερνά και μπορεί να κατανοήσει με νοηματική καθαρότητα ότι για να μπορέσει το άτομο να προσαρμοστεί σε κάποιες νέες συνθήκες διαβίωσης, δεν χρειάζεται να κάνει μια ρήξη με τις κοινωνικές-πολιτισμικές του παραδόσεις!

Απλά χρειάζεται να καλλιεργήσει μια ευέλικτη σχέση με αυτές, έτσι ώστε να αναπτύξει συνήθειες που μπορούν να συμβάλλουν στην ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση με άλλους ανθρώπους που έχουν άλλες ιδιαιτερότητες! Θεωρώ ότι η παρούσα μελέτη αποδίδει με πολύ ζωντανό και ενδιαφέροντα τρόπο, ‘στο παράδειγμα του ποδοσφαίρου της αλάνας’ στην Αλεξανδρούπολη του περασμένου αιώνα, αυτά τα στοιχεία τα οποία είναι και εκείνα που την καθιστούν σημαντική!

Νικόλαος Γ. Πατσαντάρας

Καθηγητής Αθλητικής Κοινωνιολογίας ΣΕΦΑΑ/Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών